Wat is fascia?

Fascia (fascie in het Nederlands) is een vorm van bindweefsel in ons lichaam, dat water en voedingstoffen transporteert en reguleert, weefsel organiseert en verbindt, afvalstoffen afvoert, maar ook vorm en stabiliteit aan het lichaam geeft. Fascia zit door het hele lichaam heen, tussen en om alle spieren, tussen de ingewanden, aan botten en gewrichten en ga zo maar door. Het is bovendien het eerste soort weefsel dat gecreëerd wordt als een bevrucht eitje begint te delen en is daarom een soort fundamenteel oerweefsel dat structuur geeft aan een groeiende foetus. Fascia is dus overal in het lichaam aanwezich en vomt zelfs de celwanden van de kleinste cellen. Omdat fascia overal omheen en tussen zit, is het ook het meest holistische weefsel van je lichaam dat letterlijk alles met elkaar verbindt.

Het hoofdbestanddeel van fascia is collageen, hetzelfde materiaal waar onze huid bijvoorbeeld van is gemaakt. Het menselijk lichaam kent vele verschillende samenstellingen van collageen zodat er steeds weer ander type weefsel voor verschillende functies van geproduceerd kan worden.

In het kort is Fascia het organische systeem dat bepaalt hoe onze relatie is tot de ruimte en onze omgeving. Het zorgt voor stabiliteit, organisatie, ontwikkeling, groei en waarneming.

Vier bijzondere eigenschappen

Fascia is opgebouwd uit vier hoofdbestanddelen, namelijk collageen, elastine, reticuline en water. Met deze bestanddelen kunnen verschillende soorten fascia geproduceerd worden, er zijn alleen al 25 verschillende types collageen die hier een rol in spelen, maar hier zal ik niet verder op in gaan. In het algemeen is fascia eigenlijk een heel bijzondere soort weefsel en heeft het een aantal unieke eigenschappen die zo kenmerkend zijn dat dit door geen enkel ander weefsel geevenaard wordt. Fascia kan namelijk als een soort shape shiftend materiaal van het ene op het andere moment een andere structuur hebben. Dankzij de vele bijzondere eigenschappen is fascia ook een multifunctioneel orgaan dat vele rollen in het lichaam kan vervullen.

Allereerst moet opgemerkt worden dat fascia het sterkste weefsel is in het menselijk lichaam. De afzonderlijke verzels zijn in verhouding sterker dan staal en kunnen toch heel erg flexibel zijn.

Hieronder vind je de vier belangrijkste eigenschappen van het fascia.

Zonder fascia waren we nergens

De vorm en stabiliteit van ons lichaam zijn afhankelijk van fascia en dat is al heel wat. Wat de meeste mensen echter niet weten is dat ons hele bewegingsapparaat, coordinatie en ruimtelijk bewustzijn afhankelijk is van fascia. Het hele fascia netwerk bevat namelijk miljoenen zenuwuiteinden en is daardoor het grootste sensorische orgaan van het lichaam. Het bevat maarliefst 6 keer meer zenuwen dan al je spierweefsel. Deze zenuwen sturen continu informatie naar ons brein, waaronder de temperatuur, druk- en bewegingsprikkels, pijn en relatieve posities. Hieronder vind je wat achtergrondinformatie, al wordt dit misschien wel wat complexer.

Sensoren in het fascia

Fascia zit dus vol met allemaal verschillende speciale sensoren en zenuwuiteinden. Hieronder noem ik een aantal van de meestbelangrijke.

Mechanoceptors

Het fascia bevat zes verschillende types van mechanoceptors (bewegingssensoren), die continu informatie naar het brein sturen zodat we met deze feedback onze onze bewegingen kunnen controleren. [Schleip R 2003: Fascial plasticity – a new neurobiological explanation. Journal of Bodywork and Movement Therapies 7(1):11-19 and 7(2):104-116] Mechanoseptors registreren ook druk en rek en als deze geprikkeld worden, kunnen ze bijvoorbeeld direct spieren laten ontspannen of laten samentrekken. Ze kunnen zelfs de dilatatie (vernouwing of verwijding) van bloedvaten regelen.

Proprioceptors

In de diepere fascia-lagen waar zich veel proprioceptors (specifieke ruimtelijke sensoren) in bevinden, vervullen een proprioceptieve ofwel kinesthetische functie. Dat wil zeggen dat we hiermee voelen waar we ons en onze ledenmaten zich in de ruimte bevinden en hoe alles zich tot elkaar verhoudt. Deze informatie is ook belangrijk voor onze motoriek, coördinatie en structurele feedback aan het brein. [Stecco C. 2015a]

Nociceptors

Er bevinden zich zo’n 250 miljoen nociceptors type A & C (pijnreceptoren) in ons fascia. Dit zijn er zelfs meer dan in onze huid en spierweefsel. De nociceptors in het fascia geven vooral kloppende, prikkende, stekende, en ‘hete’ pijn sensaties af. [Mense 2007; Tesarz et al. 2011] Onderzoek wijst bovendien uit dat het fascia gevoeliger is voor pijn dan de huid en spieren. [Gibson 2009; Deising et al. 2012]

Sympathische vezels./ weefsel

Fascia en het autonome zenuwstelsel lijken onlosmakelijk met elkaar te zijn verbonden. Stimulatie van mechanoceptors leidt tot een verlaging van de tonus en verandering in lokale weefsel viscositeit. Studie’s van het thoracolumbale fascia (dat is het gebied van de onderrug waar zich de thoracale en lumbale wervels bevinden), tonen aan dat er een sterke relatie is tussen het sympathische zenuwstelsel (verantwoordelijk voor de ‘fight, flight, freeze’ modus) en de pathofhysiologie van fascia gerelateerde aandoeningen. (Pathofhysiologie of fysiopathologie is de studie die functionele veranderingen probeert te verklaren die binnen een persoon optreden als gevolg van een ziekte of pathologische toestand.) Maarliefst 40% van thoracolumbale fascia innervatie (bestaat uit sympathische weefsels, waarvan we weten dat ze een vascoconstrictief effect op bloedvaten hebben dat uiteindelijk leidt tot ischemie in het fascia. Dit verklaart ondermeer het fenomeen van een toename van pijn bij psychologische stress, dat vervolgens de activatie van het sympathische zenuwstelsel verhoogt. [Willard et al, 2012]

Perceptie van het het lichaam

Het lichaam neemt op vele manieren waar. Het registreert en interpreteert de perceptie op basis van onze conditionering, normen en waarden, etc. Hierdoor is de perceptie een subjectief gegeven. Waarneming wordt in verschillende categorieën verdeeld waar we hier een aantal relevante voorbeelden van noemen die betrekking hebben op het fascia.

Proprioceptie

Dit is de waarneming waar ons lichaam en onze individuele ledenmaten zich bevinden in de ruimte. Dit is dus altijd een relatie ten opzichte van onze omgeving en het aanvoelen van posities ten opzichte van andere objecten of delen van ons lichaam.

Exteroceptie

Dit is de waarneming van de wereld om ons heen en buiten onszelf door onze 5 zintuigen. Zo gebruiken we bijvoorbeeld ons gezichtsvermogen om de uitlijning te bepalen en kunnen we zien hoe onze houding of beweging eruit ziet.

Interoceptie

Dit is de waarneming in ons interne lichaam. Hiermee registreren we bijvoorbeeld hoe onze ademhaling voelt in een bepaalde houding of tijdens bewegingsactiviteiten. Hieronder valt bijvoorbeeld ook hoe warm we ons van binnen voelen of hoe hard we ons hart voelen kloppen.

Nociceptie

Dit is de neurale stimulatie in het lichaam die via het zenuwstelsel in het brein als pijn sensaties worden waargenomen en is zodoende een feedback-mechanisme dat ons zowel informatie over het interne lichaam geeft (waar we pijn ervaren en bijvoorbeeld een verwonding hebben) maar ook een eventuele relatie legt tot de buitenwereld (als de verwonding bijvoorbeeld komt omdat met met de voet op een scherpe steen is gestapt). Het stuurt daarmee interne en externe waarneming aan zodat we ons gedrag, beweging kunnen coördineren.

Er wordt continu aan je fascia gewerkt

Fibroblasten zijn cellen die de fascia vezels produceren die als een fijnmazig spinnenweb door je hele lichaam heen lopen. Hierbij kruipen deze cellen letterlijk als kleine slakken over het fascia netwerk om nieuwe slijmerige sporen achter te laten. Het fascia wordt continu door hen vervangen, maar ook reparaties worden door de fibroblasten uitgevoerd. Vooral als je slaapt zijn ze druk bezig om eventuele scheurtjes te herstellen en als je ergens een verwonding zoals een snee hebt, zogen zij ervoor dat dit gerepareerd wordt. Zo is lidtekenweefsel ook het dankbare werk van deze hardwerkende cellen. Het netwerk dat ze aanleggen is echter niet heel gestructureerd, de structuur vormt zich namelijk door beweging, als de vezels op een bepaalde manier en in een bepaalde richting heen en weer worden bewogen. Daarom is het belangrijk om een lidteken te masseren om het mooier te laten genezen. Beweging creeerd dus structuur en organisatie van het fascia.

Bewegen is ook hydrateren

Het is super belangrijk om het lichaam van voldoende water te voorzien om gezondheid te blijven. Hiervoor is het uiteraard noodzakelijk om voldoende water te drinken, maar dit is niet voldoende om het water overal te krijgen waar het nodig is. Veel hydratatie in het lichaam vindt via het fascial network plaats en om het water via dit netwerk te verplaatsen moet het in beweging gebracht worden zodat de verschillende lagen over elkaar heen bewegen. Het water dat zich verplaatst via het fascia is geen vrij water maar het is gebonden door de gelei-achtige eigenschappen van het fascia. Dit betekent ook dat als er te weinig wordt bewogen, dit weefsel uitdroogt, samentrekt en verkrampt.